ایران طی دهه‌های اخیر در جهت تقویت و به‌روزرسانی سامانههای پدافندی ایران گام‌های موثری برداشته است. با توجه به تهدیدات منطقه‌ای و جهانی، تقویت سیستم‌های دفاعی و توانایی مقابله با تهدیدات هوایی همواره از اولویت‌های اصلی کشور بوده است. این مقاله به بررسی سامانههای پدافندی ایران از جمله سامانههای برد بلند مانند سامانه باور ۳۷۳ و سامانههای برد متوسط و کوتاه مانند ۱۵ خرداد، مرصاد، سوم خرداد و رعد-۲ پرداخته و نقش این سامانه‌ها در افزایش توان دفاعی کشور را مورد بررسی قرار میدهد.
سامانه باور ۳۷۳: جایگزینی ایرانی برای S-300
مشخصات اصلی
سامانه باور ۳۷۳ یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های پدافندی ایران است که توسط وزارت دفاع طراحی و تولید شده و در سال ۱۳۹۸ به خدمت گرفته شده است. این سامانه که به عنوان جایگزینی برای سامانه S-300 شناخته می‌شود، قادر است اهداف مختلف را در فاصله ۳۰۰ کیلومتری و ارتفاع ۳۲ کیلومتری شناسایی و رهگیری کند. سامانه باور ۳۷۳ با استفاده از موشکهای صیاد-۴ و رادار ارائه فازی، امکان شناسایی اهداف در فاصله ۴۵۰ کیلومتری را نیز دارد. این سامانه روی خودروهای متحرکی مانند خودروهای ظفر و ذوالجناح نصب شده و از توانایی رهگیری و هدف‌گیری همزمان چندین هدف برخوردار است.
ویژگی‌ها و نقاط قوت
سامانه باور ۳۷۳ به عنوان اولین سامانه پدافندی برد بلند ایران، نشان‌دهنده توانمندی ایران در تولید سیستم‌های پیچیده پدافند هوایی است. این سامانه علاوه بر تحرک بالا، می‌تواند به طور مستقل و بدون نیاز به پشتیبانی سامانههای دیگر عمل کند. ویژگی‌های مدرن این سامانه از جمله رادارهای قوی و موشکهای پیشرفته، آن را به یکی از مهم‌ترین ستون‌های دفاعی ایران در برابر تهدیدات هوایی تبدیل کرده است.
بخوانید: آیا ایران پاسخ حملات اسرائیل را میدهد؟ آخرین اخبار و واکنش ها در 5 مهر
نقش سامانه باور ۳۷۳ در مقابله با تهدیدات منطقه‌ای
سامانه پدافندی باور ۳۷۳ به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های دفاع هوایی ایران توانسته در مقابله با تهدیدات منطقه‌ای نقش کلیدی ایفا کند. با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و موشکهای صیاد-۴، باور ۳۷۳ قادر به شناسایی و انهدام پرتابه‌ها و پهپادهای دشمن در فواصل بسیار دور است. این سامانه در چندین عملیات، موفق به انهدام پرتابه‌های اسرائیلی شده که به‌قصد آسیب‌رسانی از آسمان عراق عبور کرده بودند و این امر نشان از توان بالای این سامانه در تأمین امنیت هوایی ایران و حریم منطقه‌ای دارد. باور ۳۷۳ با برد ۴۵۰ کیلومتری و سرعت واکنش سریع خود، به عنوان یک بازدارنده مهم برای هرگونه تهدید هوایی در منطقه شناخته می‌شود.
سامانه پدافندی ۱۵ خرداد: کارآیی بالا و تحرک فوق‌العاده
مشخصات اصلی
سامانه ۱۵ خرداد که توسط سازمان صنایع هوایی ایران ساخته شده، در سال ۱۳۹۸ به نیروی دفاعی کشور اضافه شد. این سامانه برد متوسط تا بلند داشته و قادر است اهداف را تا فاصله ۱۲۰ کیلومتری شناسایی و رهگیری کند. از موشکهای صیاد-۲ و صیاد-۳ برای انهدام اهداف استفاده می‌کند و دارای رادار جست‌وجو و رهگیری با برد متوسط است.
ویژگی‌ها و نقاط قوت
یکی از مزایای بزرگ سامانه ۱۵ خرداد، سرعت عکس‌العمل بالا و تحرک‌پذیری بسیار زیاد آن است. این سامانه می‌تواند به تنهایی و با استفاده از یک رادار، عملیات شناسایی و رهگیری را به طور همزمان انجام دهد. همچنین، این سامانه تنها در عرض ۵ دقیقه قابل استقرار و عملیاتی است که امکان واکنش سریع به تهدیدات را فراهم می‌آورد. سامانه ۱۵ خرداد به طور ویژه برای مقابله با تهدیدات هوایی مانند هواپیماهای شناسایی، بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌های تاکتیکی طراحی شده است.
سامانه مرصاد: دفاع در برد کوتاه و متوسط
مشخصات اصلی
سامانه مرصاد که توسط سازمان هوافضای وزارت دفاع تولید شده، از سال ۱۳۸۹ به خدمت گرفته شده و برد عملیاتی ۴۵ کیلومتری دارد. این سامانه از موشک شلمچه استفاده می‌کند و با استفاده از رادارهای جست‌وجو و رهگیری به خوبی قادر به شناسایی و انهدام اهداف هوایی در ارتفاعات پایین و متوسط است.
ویژگی‌ها و نقاط قوت
مرصاد به عنوان یک سامانه پدافندی برد کوتاه و متوسط، دارای تحرک بالا و قابلیت جنگ الکترونیک است. این سامانه قادر به همکاری شبکه‌ای با دیگر سامانههای پدافندی ایران است و به همین دلیل در برابر حملات هوایی دشمنان به‌ویژه هواپیماهای مدرن، کارایی بالایی دارد. مرصاد با طراحی داخلی و تطابق با نیازهای عملیاتی کشور، یکی از مؤثرترین سامانههای پدافندی برد کوتاه و متوسط ایران محسوب می‌شود.
بخوانید: موشک نور: از توسعه تا قدرت نمایی در دفاع دریایی ایران
سامانه سوم خرداد: فناوری بالا و قدرت هدف‌گیری
مشخصات اصلی
سامانه سوم خرداد یکی از سامانههای پدافندی پیشرفته ایران است که توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی شده و از سال ۱۳۹۳ در خدمت است. این سامانه دارای برد ۷۵ کیلومتر و ارتفاع عملیاتی تا ۳۰ کیلومتر است و از موشکهای طائر-۲ و رادار رهگیری سه‌بعدی استفاده می‌کند.
ویژگی‌ها و نقاط قوت
سوم خرداد به عنوان سامانه‌ای مستقل، نیازی به ارتباط همزمان با سایر سامانه‌ها برای عملکرد مؤثر ندارد و می‌تواند به‌طور مستقل عملیات انجام دهد. این سامانه توانایی رهگیری و شلیک همزمان به چندین هدف را دارد و می‌تواند به طور همزمان روی ۴ هدف تمرکز کند و ۸ موشک را به سمت آنها شلیک نماید. این ویژگی‌ها سامانه سوم خرداد را به یکی از پیشرفته‌ترین سامانههای پدافندی ایران تبدیل کرده است. از مهم‌ترین موفقیت‌های این سامانه، سرنگونی پهپاد آر کیو-۴ گلوبال هاوک آمریکا در سال ۱۳۹۸ است که وارد حریم هوایی ایران شده بود.
سامانه رعد-۲: نسخه پیشرفتهتر با قدرت شلیک بالا
مشخصات اصلی
سامانه رعد-۲ که توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران ساخته شده، یک سامانه پدافند هوایی برد متوسط با برد ۵۰ کیلومتر و ارتفاع عملیاتی تا ۲۲ کیلومتر است. این سامانه از موشکهای طائر و رادار رهگیری و هدف‌گیری بهره می‌برد.
ویژگی‌ها و نقاط قوت
رعد-۲ به عنوان نسخه پیشرفتهتر سامانه رعد-۱ شناخته می‌شود و از موشکهای پدافندی قدرتمندتری استفاده می‌کند. این سامانه پدافندی دارای پرتابگری است که به تجهیزات مخابراتی و سامانههای پردازش راداری مجهز شده و می‌تواند در شرایط پیچیده جنگ الکترونیک نیز عملکرد مؤثری داشته باشد.
بخوانید: حمله اسرائیل به ایران تا زمان استقرار سامانه دفاع موشکی تاد به تعویق افتاد
جمع‌بندی: نقش سامانههای پدافندی ایران در افزایش قدرت دفاعی
سامانههای پدافندی ایران مانند سامانه باور ۳۷۳، ۱۵ خرداد، مرصاد، سوم خرداد و رعد-۲ هر یک دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هستند که باعث شده این سامانه‌ها بتوانند در برابر تهدیدات مختلف هوایی از جمله هواپیماهای جنگنده، پهپادها و موشکهای بالستیک عملکرد موفقی داشته باشند. ایران با اتکا به فناوری بومی و تلاش‌های گسترده در حوزه طراحی و ساخت سامانههای پدافند هوایی، توانسته است ظرفیت دفاعی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و از حریم هوایی خود در برابر هرگونه تهدید محافظت کند.
امید میرود که در آینده نیز با توسعه و به‌روزرسانی بیشتر سامانههای پدافندی، توانایی‌های دفاعی کشور به سطح بالاتری ارتقا یابد و امنیت بیشتری برای ایران فراهم گردد.