دولت ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ، بار دیگر سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ایران را احیا کرده است. این سیاست که از سال ۲۰۱۸ و با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای (برجام) آغاز شد، به دنبال محدود کردن نفوذ ایران در خاورمیانه و جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هسته‌ای است. در این یادداشت، به بررسی ابعاد مختلف این سیاست و تأثیرات آن بر روابط بین‌الملل و وضعیت داخلی ایران خواهیم پرداخت.برای ادامه مطالب با آگاهی بخش همراه باشید.
تاریخچه سیاست فشار حداکثری
سیاست فشار حداکثری به عنوان یک استراتژی اقتصادی و دیپلماتیک در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ شکل گرفت. این سیاست شامل تشدید تحریم‌ها بر اساس ادعاهای مربوط به حمایت ایران از تروریسم و نقض حقوق بشر بود. ترامپ با هدف به زانو درآوردن اقتصاد ایران و وادار کردن تهران به مذاکره مجدد بر سر برنامه هسته‌ای، این کارزار را به راه انداخت.
احیای مجدد فشار حداکثری
در تاریخ ۴ فوریه ۲۰۲۵، ترامپ یادداشتی اجرایی امضا کرد که در آن تأکید شده بود که تمامی اهرم‌های ممکن برای ادامه فشار حداکثری بر ایران بسیج خواهد شد. او مدعی شد که این سیاست برای برقراری صلح در خاورمیانه ضروری است و اجازه نخواهد داد که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد.
تأثیرات اقتصادی
بر اساس داده‌های اولیه، صادرات نفت ایران به چین در ماه فوریه ۲۰۲۵ به ۱.۷۴ میلیون بشکه در روز رسیده است که نشان‌دهنده افزایش ۸۶ درصدی نسبت به ماه قبل است. این آمار نشان می‌دهد که علی‌رغم تحریم‌ها، ایران همچنان موفق به دور زدن برخی از محدودیت‌ها شده است. کارشناسان معتقدند که این تحریم‌ها نه تنها نتوانسته‌اند اقتصاد ایران را به زانو درآورند، بلکه ممکن است باعث تقویت برخی بخش‌ها نیز شده باشند.
بیوگرافی بازیگران سریال ذهن زیبا+خلاصه داستان
واکنش‌های بین‌المللی
سیاست فشار حداکثری ترامپ با انتقادات زیادی مواجه شده است. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این سیاست نه تنها به کاهش تنش‌ها منجر نشده بلکه ممکن است باعث افزایش بی‌ثباتی در منطقه شود. همچنین، حمایت بی‌دریغ آمریکا از رژیم صهیونیستی به عنوان عامل تهدید صلح در خاورمیانه مورد انتقاد قرار گرفته است.
موضع‌گیری‌های داخلی ایران
مقامات ایرانی بارها اعلام کرده‌اند که برنامه هسته‌ای کشورشان صرفاً برای مقاصد صلح‌آمیز است و هرگونه ادعای دستیابی به سلاح هسته‌ای را رد کرده‌اند. مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، تصریح کرده است که ساخت سلاح هسته‌ای مخالف تعالیم دینی و اسلامی کشورش است.
واکسن‌های mRNA و امید جدید برای درمان سرطان پانکراس در سال 2025
نتیجه‌گیری
سیاست فشار حداکثری علیه ایران بار دیگر توسط دولت ترامپ احیا شده است و این اقدام می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای روابط بین‌المللی و امنیت منطقه داشته باشد. با توجه به افزایش صادرات نفت ایران و واکنش‌های منفی جهانی نسبت به این سیاست، آینده این کارزار همچنان نامشخص باقی مانده است.
چه عواملی باعث شد ترامپ سیاست فشار حداکثری را علیه ایران احیا کند؟
دونالد ترامپ سیاست فشار حداکثری علیه ایران را با اهداف متعددی احیا کرد:
- جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای: هدف اصلی این سیاست، ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما عنوان شده است.
- مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران: این سیاست با هدف مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران و خنثی‌سازی “کارزار تجاوزگری منطقه‌ای” ایران دنبال می‌شود.
- محدود کردن فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده: دولت ترامپ در تلاش است تا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای نیابتی آن را تضعیف کرده و مانع از گسترش فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده آنها شود.
- جلوگیری از توسعه تسلیحاتی ایران: هدف دیگر این سیاست، جلوگیری از توسعه تهاجمی موشک‌ها و سایر توانمندی‌های تسلیحاتی متقارن و نامتقارن ایران است.
- مسئول دانستن ایران در قبال اقدامات گروه‌های تروریستی: ترامپ، ایران را مسئول کشتار حماس در 7 اکتبر و حملات حوثی‌ها دانسته و مدعی است تهران از گروه‌هایی مانند حزب‌الله، حماس، حوثی‌ها، طالبان و القاعده حمایت می‌کند.
به طور کلی، احیای سیاست فشار حداکثری تلاشی است برای اعمال فشارهای اقتصادی بی‌سابقه بر ایران، به امید اینکه این کشور را وادار به بازگشت به میز مذاکره تحت شرایط مطلوب آمریکا کند. ترامپ امیدوار است از طریق این فشارها، ایران را متقاعد به پذیرش “توافق بهتری” کند که شامل محدودیت‌های بیشتر بر برنامه هسته‌ای و پوشش دادن مسائل مربوط به موشک‌های بالستیک و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران باشد.
چگونه این سیاست جدید ترامپ بر اقتصاد ایران تأثیر می‌گذارد؟
سیاست جدید فشار حداکثری ترامپ می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر اقتصاد ایران داشته باشد. در اینجا به برخی از این تأثیرات اشاره می‌شود:
- کوچک‌تر شدن اقتصاد: به گفته احمد علوی، اقتصاددان، نزدیک به ۲۰ متغیر اقتصادی از تحریم‌ها تأثیر می‌پذیرند و در نتیجه باید انتظار داشت که اقتصاد ایران کوچک‌تر شود.
- تأثیر بر بورس: موسی غنی نژاد، اقتصاددان، معتقد است که وضعیت بورس تا حد زیادی به وضعیت کلی اقتصاد بستگی دارد. اگر سیاست‌های ترامپ منجر به وخامت اوضاع اقتصادی شود، نمی‌توان انتظار داشت که بازار سهام بهبود یابد.
- تأثیر روانی و انتظارات: نگرانی از سیاست‌های ترامپ می‌تواند منجر به افزایش انتظارات تورمی و نوسانات در بازار ارز شود.
- کاهش درآمدهای نفتی: ترامپ در مناظرات انتخاباتی خود اعلام کرده که جلوی صادرات نفتی ایران را خواهد گرفت. کاهش صادرات نفت می‌تواند به کاهش درآمدهای ارزی و کسری بودجه دولت منجر شود.
- تقویت همکاری با بریکس: به گفته رئیس کل بانک مرکزی، حضور ترامپ می‌تواند باعث تقویت همکاری‌های ایران با کشورهای عضو بریکس شود. این همکاری می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌ها کمک کند.
- تغییر در روابط تجاری: به گفته مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، اگر تنش اقتصادی میان آمریکا و چین افزایش یابد، ممکن است چین دیگر تحت فشار واشنگتن برای تشدید تحریم‌های ایران قرار نگیرد. این می‌تواند فرصتی برای توسعه همکاری‌های تجاری بین ایران و چین باشد.
- کاهش ارزش پول ملی: سازمان اطلاعات سپاه پاسداران نگران جهش شدید قیمت دلار در نخستین ماه حضور ترامپ در کاخ سفید است.
- فرصت‌ها: اگر توافقی بین ایران و کشورهای غربی حاصل شود و تحریم‌ها لغو شوند، ایران می‌تواند رشد اقتصادی سالانه بین 5 تا 8 درصد را تجربه کند و تولید ناخالص داخلی اسمی کشور افزایش یابد.