در پی سقوط حکومت بشار اسد و فروپاشی ساختار سیاسی سوریه، محمد جلالی، آخرین نخست وزیر بشار اسد، در مصاحبه‌ای با شبکه “روداو” کردستان عراق به فاش کردن ابعاد مختلف بحران اقتصادی و سیاسی در سوریه پرداخت. جلالی که خود شاهد مستقیم تغییرات و مشکلات کشور در دوران جنگ داخلی بود، فساد و فقر را عوامل اصلی سقوط رژیم بشار اسد دانست. در این مقاله از سایت اگاهی بخش به بررسی جزئیات این روایت خواهیم پرداخت.
فساد و فقر: عوامل اصلی سقوط حکومت اسد
محمد جلالی آخرین نخست وزیر بشار اسد در این مصاحبه به دو عامل اصلی سقوط حکومت بشار اسد اشاره کرد: فساد گسترده و فقر اقتصادی. وی بر این باور است که جنگ ۱۳ ساله سوریه تنها یکی از عوامل فرعی در سقوط این رژیم بود، و فساد درون‌ساختاری و بحران اقتصادی که مردم سوریه به طور روزانه با آن دست و پنجه نرم می‌کردند، تأثیرات بسیار عمیق‌تری بر از دست رفتن حمایت عمومی از دولت اسد داشت.
جلالی با تأکید بر وضعیت نابسامان اقتصادی سوریه و فساد اداری گسترده در حکومت اسد، اشاره کرد که در دوران نخست‌وزیری‌اش، حقوق ماهانه‌اش فقط ۱۴۰ دلار بود، در حالی که حقوق یک وزیر تنها ۷۰ دلار و حقوق یک سرباز به ۱۷.۵ دلار می‌رسید. او این وضعیت را با تاکید بر تناقضات آن توضیح داد: «چطور می‌توان انتظار داشت که یک سرباز با حقوق 17.5 دلار جانش را فدای حکومت کند؟»
این شرایط اقتصادی و اجتماعی به سرعت در حال تضعیف پایه‌های حکومتی بود که بیشتر به فساد و سوء مدیریت دچار شده بود. جلالی از پیشنهادی که به وی برای انتصاب فردی به عنوان وزیر در ازای ۱۰۰ لیره طلا یاد کرد و آن را رد کرد، به‌عنوان نمونه‌ای از فساد سیستماتیک در ساختار حکومتی اسد نام برد.
بیشتر بخوانید: افزایش 400 درصدی حقوق در سوریه توسط الجولانی
بدهی‌های سوریه به ایران از زبان آخرین نخست وزیر بشار اسد
در این مصاحبه، جلالی آخرین نخست وزیر بشار اسد همچنین به بحران مالی کشور و بدهی‌های عظیم سوریه به ایران اشاره کرد. وی توضیح داد که ایران از ابتدای بحران سوریه، به ویژه پس از آغاز اعتراضات ضددولتی در سال ۲۰۱۱، سالانه سه میلیارد دلار به سوریه کمک کرده و به‌طور مرتب نفت به این کشور ارسال می‌کرد. بر اساس گفته‌های جلالی، بدهی سوریه به ایران اکنون بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار است.
این بدهی‌ها از جمله نشان‌دهنده وابستگی شدید سوریه به حمایت‌های مالی و اقتصادی ایران طی سال‌های جنگ داخلی و بحران‌های مرتبط با آن بود. جلالی همچنین یادآور شد که ایران ماهانه دو میلیون بشکه نفت به سوریه ارسال می‌کرد، در حالی که سوریه خود نیز یک میلیون بشکه نفت از بازارهای جهانی خریداری می‌کرد. این شرایط که به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی عمیق‌تر می‌شد، اقتصاد سوریه را بیش از پیش وابسته به حمایت‌های خارجی کرده بود.
فساد و فقر: دلایل سقوط
محمد جلالی، آخرین نخست وزیر بشار اسد در ادامه مصاحبه خود، تأکید کرد که فساد و فقر نه تنها باعث سقوط حکومت بشار اسد شدند، بلکه این دو عامل نقش اصلی را در از دست رفتن مشروعیت و حمایت عمومی از رژیم ایفا کردند. وضعیت بد اقتصادی و فساد سیستماتیک، در کنار بی‌توجهی به نیازهای روزمره مردم، به شدت پایه‌های حکومتی اسد را تضعیف کرده بود.
جلالی همچنین به شرایط زندگی شخصی خود در دوران نخست‌وزیری اشاره کرد. او و خانواده‌اش در یک آپارتمان کوچک ۱۵۰ مترمربعی در دمشق زندگی می‌کردند و مجبور بودند برای تأمین هزینه‌های زندگی به کارهای دوم نیز بپردازند. جلالی حتی اشاره کرد که درآمد خانواده‌اش در مجموع حدود ۲ هزار دلار بوده است، که شامل درآمدهای اضافی از مشاوره‌های مهندسی همسرش و فعالیت‌های خودش بود.
سقوط رژیم و تأثیرات آن
محمد جلالی آخرین نخست وزیر بشار اسد که تصمیم به ترک کشور نگرفت و در دمشق ماند، به‌عنوان یکی از معدود مقامات ارشد حکومت بشار اسد در آخرین روزهای سقوط رژیم باقی ماند. در صبح روز سقوط حکومت، زمانی که نیروهای هیئت تحریر الشام به دمشق نزدیک می‌شدند، جلالی با ۲۰ محافظ نظامی که به محض شروع بحران فرار کردند، تنها ماند. او در این لحظات بحرانی با احمد الشرع، یکی از رهبران هیئت تحریر الشام، تماس گرفت و از او اطمینان خاطر دریافت که در امنیت خواهد بود. جلالی تا چند روز بعد از سقوط حکومت اسد، به درخواست الشرع، سمت نخست‌وزیری را به محمد بشیر، نخست‌وزیر دولت انتقالی، واگذار کرد.
نتیجه‌گیری
روایت محمد جلالی، آخرین نخست وزیر بشار اسد، تصویری واقعی از فساد، فقر و بدهی‌های عظیم در دوران حکومت اسد به‌دست می‌دهد. جلالی به‌طور صریح و شجاعانه بر این نکته تأکید کرد که سقوط حکومت اسد بیشتر به‌دلیل فساد ساختاری و وضعیت اقتصادی نابسامان کشور بود و نه صرفاً جنگ طولانی‌مدت. این مصاحبه بازتابی از شرایط بحرانی سوریه است که نشان‌دهنده اثرات عمیق فساد داخلی و وابستگی‌های مالی خارجی است، مسائلی که نهایتاً به از هم پاشیده شدن نظام سیاسی اسد منجر شدند.