درمان سرطان پانکراس چیزی که سالهاست ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. سرطان پانکراس یکی از مرگبارترین انواع سرطان‌ها است که نرخ بقای پنج‌ساله در آن کمتر از 13٪ است. دلیل این نرخ پایین بقای بیماران، تشخیص دیرهنگام و ویژگی‌های خاص سلول‌های سرطانی پانکراس است که باعث می‌شود درمان‌های موجود کمتر مؤثر باشند. اما یک کارآزمایی بالینی فاز 1 که در مجله Nature منتشر شده است، نشان می‌دهد که واکسن‌های شخصی‌سازی‌شده mRNA می‌توانند امیدی تازه برای درمان این بیماری ایجاد کنند. در این مقاله از سایت آگاهی بخش به بررسی واکسن‌های mRNA به عنوان درمانی برای پانکراس میپردازیم. در ادامه همراه ما باشید.
چالش‌های درمان سرطان پانکراس
حدود 90٪ از موارد سرطان پانکراس زمانی تشخیص داده می‌شوند که بیماری در مراحل پیشرفته قرار دارد. این نوع سرطان معمولاً علائم قابل توجهی تا مراحل نهایی ایجاد نمی‌کند و برخلاف سرطان‌های دیگر مانند سینه یا روده بزرگ، روشی برای غربالگری منظم ندارد. علاوه بر این، سلول‌های سرطانی پانکراس به سرعت به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند، حتی زمانی که تومورهای اولیه هنوز کوچک هستند.
در حال حاضر، درمان‌های مؤثر برای سرطان پانکراس محدود هستند. حتی با جراحی (که تنها در 20٪ از موارد امکان‌پذیر است) و درمان‌های کمکی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، نرخ بازگشت سرطان همچنان بالاست.
ورود واکسن‌های mRNA به میدان مبارزه با سرطان
پیش از شیوع کووید-19 و استفاده گسترده از واکسن‌های mRNA، محققان در حال توسعه این فناوری برای درمان سرطان بودند. واکسن‌های mRNA به سیستم ایمنی آموزش می‌دهند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند. این واکسن‌ها اطلاعات ژنتیکی مربوط به تومور را به بدن وارد می‌کنند تا سلول‌های T سیستم ایمنی بتوانند به پروتئین‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی حمله کنند.
مطالعه سایر اخبار سلامت در سایت آگاهی بخش
مشکل اصلی در استفاده از واکسن‌های mRNA برای سرطان، ایجاد پاسخ ایمنی قوی و پایدار است. برخلاف ویروس‌ها که سیستم ایمنی به راحتی آن‌ها را به‌عنوان عوامل بیگانه تشخیص می‌دهد، سلول‌های سرطانی از بدن خود فرد منشأ می‌گیرند و شناسایی آن‌ها توسط سیستم ایمنی دشوارتر است.
جزئیات کارآزمایی بالینی و نتایج امیدوارکننده
در این مطالعه، 16 بیمار مبتلا به سرطان پانکراس که تومورهایشان قابل جراحی بود، شرکت کردند. این بیماران ابتدا تحت عمل جراحی قرار گرفتند و سپس واکسن‌های mRNA شخصی‌سازی‌شده دریافت کردند. واکسن‌ها بر اساس مواد ژنتیکی استخراج‌شده از تومور هر بیمار طراحی شدند تا سیستم ایمنی را برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی آموزش دهند.
همه بیماران علاوه بر واکسن، درمان‌های استاندارد شامل شیمی‌درمانی، جراحی و داروی ایمنی‌درمانی آتزولیزوماب (Atezolizumab) را نیز دریافت کردند.
پاسخ ایمنی و طول عمر سلول‌های T
از میان 16 بیمار، 8 نفر پاسخ ایمنی مؤثری به واکسن نشان دادند و سلول‌های T تولید کردند که قادر به شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی بودند. یکی از دستاوردهای مهم این مطالعه، طول عمر بالای سلول‌های T در این بیماران بود. محققان تخمین زدند که این سلول‌های T قادرند به‌طور متوسط نزدیک به هشت سال در بدن باقی بمانند و در برخی موارد حتی دهه‌ها زنده بمانند. این ماندگاری بالا به معنای توانایی بیشتر بدن در جلوگیری از بازگشت سرطان است.
مقایسه میزان بازگشت سرطان
در طول سه سال پیگیری، تنها دو نفر از بیماران پاسخ‌دهنده به واکسن دچار عود سرطان شدند، در حالی که در گروهی که به واکسن پاسخ ندادند، هفت نفر از هشت بیمار با بازگشت بیماری مواجه شدند. این تفاوت نشان‌دهنده پتانسیل بالای واکسن‌های mRNA در کاهش نرخ بازگشت سرطان پانکراس است.
چشم‌انداز آینده: واکسن‌های شخصی‌سازی‌شده و عمومی
در حالی که این مطالعه بر واکسن‌های شخصی‌سازی‌شده تمرکز داشت، پژوهشگران به دنبال توسعه واکسن‌های عمومی نیز هستند. حدود 90٪ از موارد سرطان پانکراس دارای جهش KRAS هستند. این ویژگی می‌تواند هدف مناسبی برای تولید واکسن‌های عمومی باشد که نیازی به طراحی ویژه برای هر بیمار نداشته و در مقیاس انبوه تولید شوند.
مطالعه بیشتر: کوری ناشی از اوزمپیک خطر نادر اما واقعی؟ 2025
چالش‌ها و فرصت‌ها
با وجود نتایج امیدوارکننده، این مطالعه در مراحل اولیه قرار دارد و تعداد بیماران مورد بررسی محدود بوده است. مطالعات گسترده‌تر و کارآزمایی‌های بالینی فاز 2 و 3 برای تأیید اثربخشی و ایمنی این واکسن‌ها ضروری است.
با این حال، نتایج فعلی نشان می‌دهد که واکسن‌های mRNA می‌توانند انقلابی در درمان سرطان پانکراس ایجاد کنند. دکتر شوبهام پانت از مرکز سرطان MD Anderson بیان کرد: “اگر واکنش ایمنی مشاهده‌شده در این کارآزمایی در مطالعات بزرگ‌تر نیز تکرار شود، شاهد پیشرفت بزرگی در درمان سرطان پانکراس خواهیم بود.”
نتیجه‌گیری
واکسن‌های mRNA بار دیگر توانایی خود را به‌عنوان ابزاری قدرتمند در مبارزه با بیماری‌های پیچیده نشان دادند. اگرچه راه زیادی تا تبدیل این واکسن‌ها به درمان‌های استاندارد سرطان پانکراس باقی مانده است، اما نتایج این مطالعه امید تازه‌ای به بیماران و پزشکان داده است. ادامه تحقیقات در این زمینه می‌تواند در آینده نزدیک درمان‌های مؤثرتری برای یکی از مرگبارترین انواع سرطان ارائه دهد.