به گزارش سایت خبری آگاهی بخش، در روزهایی که ایران و آمریکا در حال پیشبرد مذاکرات غیرمستقیم برای دستیابی به توافقی تازه درباره مسائل هسته‌ای هستند، اروپا نیز تلاش دارد نقشی پررنگ در این گفت‌وگوها ایفا کند. کشورهای فرانسه، آلمان و بریتانیا با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، به‌دنبال سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا هستند؛ موضوعی که واکنش جدی تهران را برانگیخته است.
تحولات اخیر در روابط بین ایران، آمریکا و اروپا، گویای تلاش آشکار تروئیکای اروپایی برای ورود مجدد به معادلات قدرت است؛ اما این تلاش‌ها تا چه اندازه مشروع و مؤثر است؟
اروپا و تلاش برای حفظ نقش در برجام
با تضعیف نقش اروپا در سال‌های اخیر و انزوای تدریجی آن در مذاکرات، اکنون کشورهای اروپایی درصدد احیای جایگاه خود در روند تصمیم‌سازی پیرامون برجام هستند. سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا، در چنین فضایی شکل گرفته و کشورهای اروپایی سعی دارند با ابزارهایی نظیر مکانیسم ماشه، به گفت‌وگوها جهت بدهند.
فرانسه صراحتاً اعلام کرده که در صورت عدم حصول توافق تا پیش از اکتبر، ممکن است تحریم‌های تعلیق‌شده سازمان ملل علیه ایران، مجدداً و به‌صورت خودکار بازگردانده شود.
مکانیسم ماشه؛ اهرم فشار یا تیغ دو لبه؟
مکانیسم ماشه ابزاری است که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، به اعضای برجام اجازه می‌دهد در صورت مشاهده تخلف از تعهدات توافق، تحریم‌ها را بدون امکان وتو، بازگردانند. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای این امکان در اکتبر، اروپا سعی دارد آخرین برگ خود را بازی کند.
اما تحلیلگران می‌گویند این تهدید نه‌تنها فضای مذاکرات را متشنج‌تر می‌کند، بلکه به ایران این فرصت را می‌دهد که از تعهدات باقی‌مانده نیز فاصله بگیرد. سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا از مسیر تهدید، ممکن است نتیجه‌ای کاملاً معکوس در پی داشته باشد.
مقامات ایرانی، از جمله عباس عراقچی، بارها تأکید کرده‌اند که طرف اصلی گفت‌وگوهای هسته‌ای، آمریکا است نه اروپا. با این حال، تهران آمادگی خود را برای ادامه گفت‌وگو با اروپا اعلام کرده است؛ مشروط به اینکه این کشورها از سیاست فشار و تهدید دست بردارند.
موضع رسمی ایران درباره نقش اروپا
همچنین میتوانید واکنش عراقچی به «حصارکشی امنیتی» در نزدیکی نطنز 1404 را مطالعه کنید.
در گفت‌وگوهای اخیر ایران و آمریکا در عمان، نامی از اروپا در میان نبوده و این خود بیانگر آن است که سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا تا این لحظه مورد پذیرش طرف ایرانی قرار نگرفته است.
چرا اروپا به دنبال سهم خواهی است؟
دلایل متعددی برای تلاش اروپا جهت افزایش نقش خود وجود دارد:
- نگرانی‌های امنیتی درباره برنامه هسته‌ای ایران
- حفظ جایگاه بین‌المللی در معادلات قدرت
- هم‌سویی با منافع آمریکا و اسرائیل
- فشارهای داخلی از سوی لابی‌های ضدایرانی
اما در عین حال، کارشناسان غربی نیز هشدار داده‌اند که فشار بیش از حد از سوی اروپا، می‌تواند باعث بسته شدن مسیر دیپلماسی و حتی خروج ایران از NPT شود.
احتمالات پیش‌رو برای تروئیکای اروپایی
اگر اروپا مسیر کنونی را ادامه دهد، احتمال بازگشت تحریم‌ها از طریق مکانیسم ماشه افزایش خواهد یافت. اما این اقدام می‌تواند به زیان خود اروپا تمام شود؛ چراکه:
- شرکت‌های اروپایی دیگر امکان همکاری اقتصادی با ایران را نخواهند داشت
- ایران ممکن است به‌طور کامل از برجام فاصله بگیرد
- چین و روسیه نقش پررنگ‌تری در آینده ایران ایفا خواهند کرد
از همین رو، برخی دیپلمات‌ها پیشنهاد داده‌اند اروپا به‌جای فشار، وارد فاز همکاری و تعامل مجدد با ایران شود.
پیشنهاد ایران به اروپا برای نجات دیپلماسی
تهران طی ماه‌های اخیر پیشنهاد کرده گفت‌وگوهایی سه‌جانبه میان ایران و کشورهای اروپایی در رم، پاریس یا برلین برگزار شود. با این حال، اروپا هنوز پاسخ روشنی به این پیشنهاد نداده است.
در واقع، ایران در حال باز نگه داشتن درهای دیپلماسی است، ولی اگر سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا به شکل تهدیدآمیز ادامه یابد، بعید نیست که جمهوری اسلامی مسیرهای جدی‌تری برای واکنش انتخاب کند.
تحلیل نهایی؛ اروپا در آستانه یک انتخاب راهبردی
اکنون، اروپایی‌ها با یک دو راهی تاریخی روبه‌رو هستند: آیا مسیر تقابل و تهدید را در پیش می‌گیرند یا به سمت گفت‌وگوی برابر و دیپلماسی برمی‌گردند؟ آنچه مسلم است، سهم خواهی اروپا از مذاکرات ایران و آمریکا تنها زمانی مشروع خواهد بود که در بستر احترام متقابل شکل بگیرد، نه از طریق تهدید به مکانیسم ماشه.
در پایان، آنچه در این مرحله حساس اهمیت دارد، بازگشت به منطق گفت‌وگوست. نه فقط برای ایران یا اروپا، بلکه برای حفظ صلح منطقه‌ای و جهانی.
📣 نظر شما چیست؟ آیا سهم خواهی اروپا را تهدیدی برای مذاکرات می‌دانید یا فرصتی برای توازن بیشتر؟ در بخش نظرات دیدگاهتان را با ما در میان بگذارید.