بیوگرافی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده برنده نوبل، روایتی از زندگی پرفرازونشیب یکی از بزرگ ترین نویسندگان ادبیات آمریکای لاتین است که با قلم قدرتمندش جهان را مسحور کرد. خورخه ماریو پدرو بارگاس یوسا (Jorge Mario Pedro Vargas Llosa) در ۲۸ مارس ۱۹۳۶ در آرِکیپا، پرو متولد شد و در ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ در لیما درگذشت. او با رمان‌هایی چون «گفت وگو در کاتدرال» و «سور بز» به شهرت جهانی رسید و در سال ۲۰۱۰ جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد. در این مقاله،آگاهی بخش نگاهی به زندگی، آثار، و میراث این نویسنده برجسته می اندازیم.
کودکی و سال های اولیه زندگی
ماریو بارگاس یوسا در خانواده‌ای از طبقه متوسط در آرِکیپا به دنیا آمد. والدینش، ارنستو بارگاس و دورا یوسا، پیش از تولد او از هم جدا شدند، و ماریو تا ۱۰ سالگی نزد خانواده مادری‌اش در بولیوی و پرو بزرگ شد. او کودکی خود را «پرآشوب اما پر از ناز و نعمت» توصیف می‌کرد، اما دیدار با پدرش در لیما در سن ۱۰ سالگی زندگی‌اش را تغییر داد. تجربه دشوار زندگی با پدر سخت‌گیرش و تحصیل در یک مدرسه نظامی، الهام‌بخش رمان اولش، «شهر و سگ‌ها» (La ciudad y los perros)، شد که در ایران با نام «سال‌های سگی» شناخته می‌شود.
بیوگرافی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده برنده نوبل نشان می‌دهد که چگونه کتاب‌خوانی در کودکی، راه فراری از تنهایی و سختی‌ها برای او بود. او در خاطراتش نوشته: «کتاب خواندن نجاتم داد.» نویسندگانی چون الکساندر دوما، ویکتور هوگو، و چارلز دیکنز از تأثیرگذارترین چهره‌ها در شکل‌گیری تخیل او بودند.
تحلیل جامع سرنوشت دلار در صورت توافق ایران و آمریکا؛ سقوط نرخ ارز یا ثبات؟ 1404
تحصیلات و شروع نویسندگی
یوسا در دانشگاه ملی سن مارکوس لیما در رشته‌های حقوق و ادبیات تحصیل کرد و سپس برای ادامه تحصیل به مادرید رفت و دکترای ادبیات گرفت. در دهه ۱۹۵۰، با انتشار داستان‌های کوتاه و فعالیت روزنامه‌نگاری، وارد دنیای ادبیات شد. در سال ۱۹۵۹، مجموعه داستان «توله‌ها» را منتشر کرد، اما شهرت واقعی او با رمان «شهر و سگ‌ها» در سال ۱۹۶۳ آغاز شد. این رمان، که به فساد در نهادهای نظامی پرو می‌پرداخت، جنجال‌ساز شد و حتی برخی نسخه‌های آن توسط ارتش پرو سوزانده شد.
بیوگرافی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده برنده نوبل بدون اشاره به نقش او در جنبش «رونق» (Boom) ناقص است. او کنار نویسندگانی چون گابریل گارسیا مارکز، خولیو کورتاسار، و کارلوس فوئنتس، ادبیات آمریکای لاتین را به صحنه جهانی آورد.
آثار برجسته و جایزه نوبل
یوسا بیش از ۳۰ رمان، نمایشنامه، و مجموعه مقاله نوشت که بسیاری از آن ها به زبان های مختلف، از جمله فارسی، ترجمه شده‌اند. برخی از مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از:
- «گفت‌وگو در کاتدرال» (۱۹۶۹): روایتی پیچیده از فساد سیاسی در پرو.
- «جنگ آخرالزمان» (۱۹۸۱): یک رمان تاریخی درباره شورش در برزیل قرن نوزدهم.
- «سور بز» (۲۰۰۰): داستانی درباره دیکتاتوری رافائل تروخیلو در جمهوری دومینیکن.
- «خانه سبز» (۱۹۶۶): اثری با ساختار روایی نوآورانه.
او در سال ۲۰۱۰ جایزه نوبل ادبیات را برای «ترسیم ساختارهای قدرت و تصاویر نافذ از مقاومت، طغیان، و شکست فردی» دریافت کرد. این جایزه او را به اولین نویسنده پرو تبدیل کرد که این افتخار را کسب می‌کند. همچنین، جوایزی چون سروانتس (۱۹۹۵)، صلح آلمان (۱۹۹۶)، و رومولو گالگوس (۱۹۶۷) از دیگر دستاوردهای او بودند.
فعالیت های سیاسی و دیدگاه‌ها
یوسا تنها یک نویسنده نبود؛ او در سیاست نیز حضوری فعال داشت. در جوانی از کمونیسم و انقلاب کوبا حمایت می‌کرد، اما در دهه ۱۹۷۰ به لیبرالیسم روی آورد و از مدافعان دموکراسی و بازار آزاد شد. در سال ۱۹۹۰، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری پرو شد، اما از آلبرتو فوجیموری شکست خورد. او درباره پرو گفته بود: «پرو بیماری لاعلاج من است، رابطه‌ای خشن اما پرشور.»
بیوگرافی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده برنده نوبل نشان‌دهنده تعهد او به آزادی بیان است. او معتقد بود: «ادبیات دشمن دیکتاتوری است، زیرا حس انتقادی و میل به تغییر را بیدار می‌کند.» دیدگاه‌های صریحش درباره موضوعاتی مثل جنگ عراق و استبداد، او را به چهره‌ای جنجالی تبدیل کرد.
نگاهی عمیق به ربات‌های انسان‌نما در سال 2025
زندگی شخصی
زندگی شخصی یوسا نیز به اندازه آثارش پرماجرا بود. او در ۱۹ سالگی با جولیا اورکیدی، که ۱۰ سال از او بزرگ تر بود، ازدواج کرد؛ رابطه‌ای که الهام بخش رمان «خاله جولیا و فیلمنامه نویس» شد. پس از جدایی، با پاتریشیا یوسا، دخترعموی خود، ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد. یوسا در سال های پایانی عمر بین لیما، مادرید، و پاریس زندگی می کرد و تابعیت اسپانیا را نیز در کنار پرو داشت.
درگذشت و میراث
ماریو بارگاس یوسا در ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ در لیما در گذشت. پسرش، آلوارو بارگاس یوسا، اعلام کرد که او «در آرامش و در کنار خانواده» چشم از جهان فرو بست. به خواست خودش، مراسم عمومی برگزار نشد و جسدش سوزانده شد. یوسا به عنوان آخرین غول زنده جنبش رونق ادبیات آمریکای لاتین شناخته می شد و درگذشت او موجی از واکنش‌ها را در جهان ادبیات برانگیخت.
او در سخنرانی نوبل خود گفته بود: «ادبیات بهترین سلاح علیه تعصب است.» آثارش، که به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده‌اند، همچنان الهام‌بخش خوانندگان و نویسندگان هستند. در ایران، ترجمه های عبدالله کوثری از آثاری چون «سور بز»، «گفت‌وگو در کاتدرال»، و «جنگ آخرالزمان» نقش مهمی در معرفی یوسا به مخاطبان فارسی‌زبان داشته است.
ساخت بمب اتمی جدید آمریکا که 24 برابر قدرتمندتر از بمب هیروشیماست.
چرا ماریو بارگاس یوسا مهم است؟
بیوگرافی ماریو بارگاس یوسا، نویسنده برنده نوبل داستانی از مقاومت در برابر استبداد و تعهد به حقیقت است. او با تلفیق تاریخ، سیاست، و تخیل، آثاری خلق کرد که نه تنها ادبیات، بلکه نگاه ما به جهان را تغییر داد. اگر به ادبیات عمیق و تأمل برانگیز علاقه دارید، خواندن رمان های او، به‌ویژه «سور بز» یا «گفت وگو در کاتدرال»، تجربه ای فراموش نشدنی خواهد بود.