در این مقاله آگاهی بخش به بررسی نقد فیلم دانه انجیر معابد، جدیدترین اثر محمد رسول‌اف که به‌عنوان نماینده آلمان در اسکار ۲۰۲۵ معرفی شده است و تحلیل‌های انتقادی برخی از مهم‌ترین نکات پیرامون این فیلم می‌پردازیم که توسط منتقدان مطرح شده‌اند. اما این فیلم در عرصه سینما و همچنین در جشنواره‌های بین‌المللی مانند کن، با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده است. به‌ویژه نقدهایی که به محتوای سیاسی و جنبه‌های قانونی آن اشاره دارند.
تحلیل قسمت آخر فرام: ظهور مرد زردپوش و هشدارهای پسر سفیدپوش
نقدهای سیاسی فیلم «دانه انجیر معابد»
اصلی‌ترین نقد فیلم دانه انجیر معابد وارد شده، سیاسی بودن آن است. منتقدان بر این باورند که فیلم به‌شدت به اعتراضات سال ۱۴۰۱ پرداخته و برای بسیاری از مخاطبان، این انتخاب یک استراتژی سینمایی است تا جنبه‌های سیاسی خود را از طریق این اعتراضات به نمایش بگذارد.
محمد قربانی در مقاله‌ای با عنوان «رسول‌اف یا ایرج ملکی؟» به این مسئله پرداخته و این فیلم را به‌عنوان یک اثری سیاسی و ایدئولوژیک ارزیابی کرده است. به گفته وی، فیلم پر از کلیپ‌های پراکنده از درگیری‌های خیابانی است که هیچ توجیه درون‌فیلمی نداشته و بیشتر مخاطب‌های این تصاویر، منتقدان جشنواره‌های سیاسی همچون کن هستند که به‌جای داستان‌پردازی واقعی، فیلم برای رسیدن به جایزه ساخته شده است.
انواع نقد فیلم دانه انجیر معابد
نقدهای قانونی فیلم «دانه انجیر معابد»
در کنار نقدهای سیاسی، برخی منتقدان به جنبه‌های قانونی و محتوای غیرقانونی فیلم نیز اشاره کرده‌اند. بر اساس نظرات برخی از منتقدان، فیلم‌هایی مانند «دانه انجیر معابد» با تکیه بر مضامین جنسی و تابوهای فرهنگی ایران، در ظاهر به مخالفت با سانسور پرداخته‌اند. در حالی که در واقع، برخی از این فیلم‌ها بیش از آنکه تلاش کنند مشکلات واقعی سینمای ایران را به تصویر بکشند، با نمایش صحنه‌های بی‌حجابی، الفاظ ممنوعه و لحظات غیراخلاقی، تنها قصد دارند تا مرزهای قانونی و فرهنگی را زیر پا بگذارند. یکی از منتقدان به‌طور خاص از این امر انتقاد کرده و می‌نویسد که این فیلم‌ها، در حقیقت هیچ‌گونه نوآوری در متن و اجرا ندارند و فقط به‌دنبال جلب توجه از طریق شکستن تابوها هستند.
نقدهای ساختاری و اجرایی فیلم «دانه انجیر معابد»
در بخش دیگری از نقد فیلم دانه انجیر معابد، برخی از منتقدان به ساختار فیلم اشاره کرده‌اند. آنها فیلم را در حد یک اثر سینمایی با اجرا و متن ضعیف توصیف کرده‌اند که به‌جای پرداختن به جزئیات و ریزه‌کاری‌های دراماتیک، بیشتر بر جنبه‌های بیرونی و بحث‌های سیاسی تمرکز کرده است. به‌طور خاص، منتقدان به استفاده از سکانس‌های بی‌ارتباط و تکراری اشاره کرده‌اند که در آنها، هیچ‌گونه حرکت روایی موثر یا کاراکترسازی عمیق وجود ندارد. این ضعف‌های ساختاری باعث شده تا طبق نقد فیلم دانه انجیر معابد در نهایت نتواند به یک اثر سینمایی قابل توجه تبدیل شود.
نقدهای اجتماعی و فرهنگی فیلم «دانه انجیر معابد»
از دید برخی از منتقدان، فیلم «دانه انجیر معابد» نتواسته است به‌طور دقیق و واقع‌گرایانه به مسائل اجتماعی و فرهنگی پرداخته و تنها به نمایش خشونت‌ها و اعتراضات سطحی بسنده کرده است. برخی از منتقدان همچون محمد قربانی می‌گویند که فیلم به‌جای پرداختن به مشکلات واقعی و درونی جامعه، بیشتر به‌دنبال نمایش خشونت‌های بیرونی و بی‌نظم است. این مسئله باعث شده که فیلم «دانه انجیر معابد» به‌عنوان اثری سیاسی و نه اجتماعی در نظر گرفته شود که قصد دارد موضوعات خاصی را به شکلی سطحی مطرح کند.
نقدهای نهایی؛ واکنش‌های سینمایی و تحلیل از «دانه انجیر معابد»
برخی منتقدان در مقوله نقد فیلم دانه انجیر معابد را از جنبه‌های فنی و دراماتیک بررسی کرده و اشاره کرده‌اند که فیلم از لحاظ روایت، توانسته است تا دو سوم ابتدایی خود موقعیت‌های جذاب و چالشی را ایجاد کند. اما در نهایت فیلم با پایان‌بندی که به‌ویژه مشابه با پایان‌بندی «برادران لیلا» است، به یک نتیجه‌گیری ضعیف و بدون تاثیر می‌رسد. این منتقدان به این موضوع اشاره کرده‌اند که اگر فیلم با یک پایان متفاوت و به‌مراتب عمیق‌تر تمام می‌شد، شاید می‌توانست به یک اثر سینمایی برجسته تبدیل شود.
مجله «ورایتی» و واکنش‌های جهانی
در همین راستا، مجله سینمایی «ورایتی» به‌عنوان یکی از معتبرترین منابع نقد و بررسی سینما، در واکنش به نقد فیلم دانه انجیر معابد به‌طور خاص آن را مورد بررسی قرار داده است. ورایتی فیلم را به‌عنوان اثری با رتبه و امتیاز بالا در جشنواره‌های جهانی معرفی کرده، اما در عین حال به نقص‌های ساختاری و سیاسی آن اشاره کرده است. این نشریه با ارزیابی دقیق و تحلیلی از فیلم، بر ضعف‌های فنی و اجرای ضعیف آن تأکید کرده و این اثر را صرفاً یک پروژه سیاسی و نه یک فیلم سینمایی جدی دانسته است.
در مجموع، نقد فیلم دانه انجیر معابد بر جنبه‌های سیاسی، قانونی، ساختاری و اجرایی آن تأکید دارند و اشاره دارند که این فیلم بیشتر به‌عنوان یک اثر سیاسی و ایدئولوژیک شناخته می‌شود تا یک اثر سینمایی با محتوا و درام برجسته.