یوز ایرانی، یکی از گونه‌های منحصر به فرد و ارزشمند حیات وحش کشورمان، اکنون در لبه‌ی پرتگاه انقراض قرار دارد. بر اساس آخرین آمار، تنها هفت یوز بالغ و ده توله در ایران باقی مانده‌اند. گزارش‌های متعدد نشان می‌دهند که زنگ خطر انقراض این گونه به صدا درآمده و مدت زمان باقی‌مانده برای نجات آن تنها پنج سال است. در این مقاله به بررسی عوامل تأثیرگذار بر وضعیت یوز ایرانی و ضرورت اقدامات فوری برای حفاظت از این گونه می‌پردازیم.
عوامل تهدیدکننده‌ی یوز ایرانی
1. تخریب زیستگاه
تخریب زیستگاه یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات برای یوز ایرانی به شمار می‌آید. افزایش جمعیت و توسعه‌ی شهرنشینی موجب کاهش مناطق طبیعی و زیستگاه‌های طبیعی این گونه شده است. به همین دلیل، یوزها با کمبود فضا و منابع غذایی مواجه هستند.
2. آلودگی محیط زیست
آلودگی محیط زیست، از دیگر عواملی است که به شدت بر سلامت و بقاء یوز ایرانی تأثیر می‌گذارد. ورود آلاینده‌ها به زیستگاه‌های طبیعی و هم‌چنین زباله‌گذاری در مناطق حفاظت‌شده، موجب آسیب به اکوسیستم و بروز بیماری در یوزها می‌شود.
3. شکار غیرقانونی
یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده، شکار غیرقانونی یوزپلنگ‌ها و نابودی نسل آن‌ها است. به رغم قوانین موجود، هم‌چنان شاهد فعالیت‌های غیرقانونی در این زمینه هستیم که لازم است با همکاری نهادهای مربوطه به شدت برخورد شود.
تصادفات جاده‌ای
جاده‌ها، به ویژه جاده‌ی میامی-سبزوار که به قتلگاه یوز ایرانی تبدیل شده، یکی دیگر از دلایل نابودی این گونه است. در سال گذشته، حادثه‌ی تصادف یک ماده یوز باردار که منجر به مرگ او و توله‌هایش شد، هشدار دهنده است. این نوع حوادث ناقض حقوق حیات وحش و عامل اصلی مرگ و میر یوزها به شمار می‌آیند.
ناکارآمدی مدیریت
مدیریت ناکارآمد در حفاظت از یوز ایرانی نیز یکی از مشکلات اصلی به شمار می‌آید. توله یوزی به نام پیروز، که در پارک ملی توران متولد شده بود و امیدی برای احیای نسل یوزها محسوب می‌شد، به دلیل بیماری نامشخصی جان باخت. این مسئله نشان‌دهنده‌ی نیاز مبرم به بهبود روش‌های مدیریت و حفاظت است.
ضرورت اقدامات فوری
مسئولان حالا اعلام کرده‌اند که وضعیت یوز ایرانی شدیداً وخیم و شکننده است و تنها پنج سال برای نجات آن فرصت باقی‌مانده است. این هشدار باید بار دیگر توجه مسئولان و تصمیم‌گیرندگان را به مسائل زیست‌محیطی جلب کند. اقدامات فوری برای حفاظت از این گونه، شامل ایجاد مناطق حفاظت‌شده‌ی جدید، مبارزه با شکار غیرقانونی و برنامه‌های آموزشی برای ارتقاء آگاهی عمومی در مورد اهمیت یوز ایرانی ضروری است.
دیگر مطالب: روز جهانی پلنگ برفی؛ اهمیت حفاظت از این گونه در معرض خطر-2024
وضعیت بحرانی یوزپلنگ ایرانی: فراخوانی برای اقدامات فوری
1. اعلام وضعیت بحرانی
حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، به‌تازگی اعلام کرده است که وضعیت یوزپلنگ ایرانی در حال حاضر «بسیار بحرانی» است. او تأکید کرد که برای حفظ یوز ایرانی، لازم است تمامی امکانات موجود به کار گرفته شود و اکنون زمان اقدام است. بر اساس آخرین آمار، تنها هفت یوز بالغ و ده توله یوز شناسایی شده‌اند که نشان دهنده‌ی جمعیتی بسیار شکننده است. مشاهدات انجام شده نیز نشان می‌دهد که جمعیت یوزها به‌طور مکرر تکرار شده و نشانه‌ای از افزایش جمعیت مشاهده نمی‌شود.
2. ضرورت اقدام فوری
آقای ظهرابی با تأکید بر شرایط بحرانی اکولوژیک یوزپلنگ، گفت که در صورت تصمیم برای حفاظت از این گونه، باید اقداماتی فوری صورت گیرد. او خاطرنشان کرد که یوزپلنگ در حال حاضر بر لبه‌ی انقراض قرار دارد و وقتی زمان زیادی برای اقدام باقی نمانده، می‌طلبد که طرح‌های حفاظتی دقیق و مختصری که به‌روز شده‌اند، به اجرا درآیند.
3. تشکیل کمیته تخصصی
برای ایجاد تغییرات مؤثر در وضعیت یوز ایرانی، برنامه‌ای برای تشکیل کمیته‌ای متشکل از متخصصان برون‌سازمانی و کارشناسان داخلی در حال تدوین است. این کمیته با هدف به‌روزرسانی برنامه حفاظتی قبلی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود تشکیل می‌شود. آقای ظهرابی اضافه کرد که فراخوانی برای انتخاب متخصصان داخلی منتشر می‌شود و در صورت لزوم، از متخصصان بین‌المللی نیز دعوت به همکاری خواهد شد.
4. رویکردهای حفاظتی
اولویت اصلی این کمیته در دوره‌ی جدید، حفاظت و برنامه‌ریزی برای بهبود زیستگاه‌های طبیعی یوزهاست. حمید ظهرابی در این باره گفت: «هدف ما امنیت و ارتقای کیفیت زیستگاه‌ها است.» وی به برنامه‌هایی برای افزایش ایمنی مناطق و تقویت نیروهای محیط‌بان اشاره کرد و افزود که استفاده از تجهیزات نوین حفاظتی از دیگر اولویت‌های مجموعه خواهد بود.
5. جلب مشارکت مردمی
یکی از بخش‌های کلیدی در حفاظت از یوز ایرانی، جلب مشارکت مردم است. آقای ظهرابی تأکید کرد که بدون همکاری جامعه و جلب حمایت‌های عمومی، نمی‌توان به طور مؤثر از یوزها و زیستگاه‌های آن‌ها حفاظت کرد. برنامه‌هایی برای آگاهی بخشی و جلب مشارکت عموم مردم در تلاش‌های حفاظتی در نظر گرفته شده است.
جمع بندی:
وضعیت یوزپلنگ ایرانی به عنوان یک گونه‌ی در حال انقراض در شرایط بسیار حساسی قرار دارد. با توجه به اظهارات مسئولین و نیاز مبرم به اقدامات فوری، وقت آن است که همه‌ی ذینفعان و نهادها با همکاری یکدیگر، به نجات این گونه‌ی ارزشمند بپردازند. تشکیل کمیته‌های تخصصی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی، و جلب مشارکت عمومی از جمله ابزارهایی هستند که می‌توانند به تامین بقاء یوز ایرانی کمک کنند.
حفاظت از یوز ایرانی نه فقط یک مسئولیت محیط زیستی، بلکه یک وظیفه ملی و انسانی است که نیازمند اقدام سریع و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه در راستای حفظ این نماد ارزشمند حیات وحش می‌باشد. آینده‌ی یوز ایرانی اکنون در دستان ماست. آیا می‌توانیم به وظایف خود عمل کنیم؟